Lamar van Frederikslust is 27 jaar en woont in Utrecht. Lamar werkt als adviseur inclusieve mobiliteit en openbaar vervoer bij Goudappel. Hier onderzoekt hij hoe we de Nederlandse infrastructuur en openbare ruimte zo kunnen inrichten dat iedereen mee kan doen in de maatschappij. Na een luchtvaartstudie deed hij een master sociologie waar hij de gevolgen van het wegvallen van het OV in coronatijd onderzocht. Naast zijn werk als adviseur, is Lamar ook buschauffeur in Utrecht, omdat hij het zo leuk vindt en om feeling te houden met het vak. Voor Goudappel reist Lamar met de trein van Utrecht Centraal naar Den Haag Centraal. Als hij als buschauffeur werkt gaat hij met de fiets of met de motor naar de remise. Er is namelijk geen buschauffeur die de eerste buschauffeur naar zijn werk brengt.
Lamar, wat was jouw grootste inzicht van 2022?
Hoe actueel de thema’s inclusieve mobiliteit en vervoersongelijkheid zijn. Deze onderwerpen zitten in de top van meest gezochte onderwerpen op de Goudappel website van het afgelopen jaar. Het lijkt alsof beleidsmakers zich beginnen te realiseren dat als ons mobiliteitssysteem beter wordt ingericht, vervoersongelijkheid kan afnemen.
Op wat voor manier?
Als je bereikbaarheid koppelt aan sociaal-demografische kenmerken, zie je dat in sommige wijken mobiliteit harder achteruitgaat dan in andere. Sommige Nederlanders hebben vervoersarmoede, zij moeten dingen laten, omdat ze niet op plekken kunnen komen. Hun leven wordt zo beperkt. Een vraag die dan leeft is hoe we deze mensen kunnen helpen. Verbeterde mobiliteit kan de kansenongelijkheid tegengaan. In onze beroepsgroep proberen we dan verkeerskundig en technisch een sociaal probleem op te lossen; daar gaat het wringen. Van het sociaal domein hebben verkeerskundige namelijk minder verstand.
Maar jij wel met jouw sociologische achtergrond!
Soms vraag ik mij af; Ben ik nou een verkeerskundige of socioloog? Het is nodig om beide werkvelden te combineren en ook dat experts van beide werkvelden meer met elkaar in gesprek gaan. Ik hoop dat dat in 2023 gaat gebeuren.
Wat vind jij van het statement dat mobiliteit een middel is en geen doel op zich?
Daar ben ik het volledig mee eens. Er is niemand die bij de bushalte gaat staan omdat die fan is van de bus, behalve ik dan misschien… Een reis zou gemakkelijk moeten zijn en is belangrijk voor het hebben van een goede dag. Maar het draagt ook bij aan zelfontplooiingen, dat je alle kansen kan pakken die je wilt. Het doel van jouw dag is niet om onderweg te zijn, maar om mensen te ontmoeten, om iets te gaan doen, iets te bereiken of iets nieuws te leren.
En hoe zou de ideale mobiliteit er voor jou uitzien?
Gekscherend; “Dan zou er in iedere straat een bus rijden.” Nee, het gaat vooral over keuzevrijheid; iedereen zou altijd de mogelijkheid moeten hebben om zelf de manier van vervoer te kunnen kiezen, omdat er meerdere fatsoenlijke opties voor beschikbaar zijn. Dat betekent dat de infrastructuur, maar ook overheidsbeleid hierop moet worden ingesteld. Daarin gaat het ook om het samenspel van meerdere vervoersmiddelen.
Is daarin nog ruimte voor de auto?
De auto is per definitie geen inclusief vervoersmiddel; Je moet aan heel veel voorwaarde voldoen om auto te kunnen rijden, waaronder leeftijd, rijbewijs en het hebben van een auto. De auto is heel makkelijk om je mee te vervoeren en ik zeg ook niet dat de auto helemaal weg zou moeten. Soms heb je de auto nodig om naar de bouwmarkt te gaan of het bereiken van een locatie waar je niet met het ov kan komen. Maar we moeten geen autoafhankelijkheid creëren. Dat hebben we de afgelopen decennia wel gedaan. Het feit dat tussen 7 en 8 ‘s ochtends de snelweg volstaat betekent niet dat we direct een nieuwe rijbaan moeten aanleggen, maar dat we ons moeten afvragen waarom de auto voor deze mensen de beste keus is op dat tijdstip.
En als dat niet zo is, hoe krijg je deze mensen dan uit hun auto?
Je hebt echt een grote verandering nodig voordat mensen gaan nadenken over nieuwe vervoersmiddelen. We proberen al heel lang om mensen stapje voor stapje een andere keuze te laten maken, maar we zien dat dit knap lastig is. Geld speelt hierin een belangrijke rol, maar niet de enige. Mensen die al een auto hebben zeggen vaak; ik heb die auto nu toch al, ik betaal er per maand voor, nu wil ik hem gebruiken ook. In de landen om ons heen zie je dat de prijzen van het ov worden verlaagd; zo heb je nu een klimaatticket in Oostenrijk (een relatief goedkoop jaarticket) en in Duitsland kan je nu voor €49 een hele maand van al het regionale vervoer gebruik maken. In Nederland daarentegen wordt het ov-ticket duurder; Dat zijn echt politieke keuzes.
Er zullen weinig mensen zijn die vanuit zowel de rol van mobiliteit adviseurs als buschauffeur naar mobiliteit kunnen kijken, hoe combineer je die twee ervaringen?
Sterker nog, ik heb drie perspectieven; als adviseur, buschauffeur, en als gebruiker van het ov. Zo (her)ken ik de frustraties over de uitgevallen of korte treinen. Daarnaast zie ik ook ‘van binnenuit’ de operationele problemen door bijvoorbeeld personeelstekort en geïrriteerde reizigers. Tot slot kijk ik als adviseur op een abstracter niveau; hoe gaat de mobiliteit van de toekomst eruitzien? En hierin kan ik mijn ervaringen uit de andere twee rollen gebruiken; het helpt om problemen te visualiseren of beschrijven en te koppelen aan oplossingen. Ik gebruik mijn deskundigheid om de mobiliteits-wereld en beleidsmakers te voeden en inclusieve mobiliteit op de kaart te zetten. Om te laten zien wat de gevolgen zijn van de keuzes die gemaakt worden en welke alternatieven er kunnen zijn. Als adviseur maak ik geen keuzes maar schotel wel scenario’s voor; zo zien de knelpunten eruit en dit zijn de wensen. Daarnaast toets ik of plannen wel voldoen aan landelijke of Europese afspraken die zijn gemaakt.
Zien beleidsmakers zelf die gevolgen van het beleid niet?
Dat verschilt; bijvoorbeeld in MPR Amsterdam en Rotterdam zijn ze echt goed bezig met inclusieve mobiliteit. Hier zijn bestuurders erg betrokken; ze zien de problemen en kennen de plekken waar het ov vastloopt. Maar landelijk loopt het toch ergens spaak; de prijs van het ov gaat omhoog en een verlaging van BTW lukt niet.
Wat zouden beleidsmakers beter moeten doen volgens jou?
Persoonlijke verhalen ophalen en kwalitatief onderzoek doen gebeurt te weinig. Beleidsmakers zouden zich moeten verdiepen in mensen die echt anders zijn dan hen zelf; Er moet meer geluisterd worden naar wat mensen met een slechtere mobiliteit zouden willen. Dat vraagt meer dan alleen naar de data te kijken. En dan is er ook nog de stille minderheid, de mensen die helemaal niet in de data voorkomen. Hoe zit het met hen die helemaal niet reizen? Hoe bereik je die? De atlas van afgehaakt NL laat schrikbarende feiten zien. Als mensen de mogelijkheden hebben om hun leven goed te leven, dan fungeert de samenleving daar ook goed bij. Dat klinkt misschien heel sociologisch maar van een liberaal oogpunt levert het de overheid meer op als die mensen aan het werk zijn. Sommige mensen zeggen dat gratis ov de oplossing zou kunnen zijn, maar daar ben ik het niet helemaal mee eens. Je zou echter wel moeten kijken of we niet voor de laagste inkomens de ov-kosten enorm kunnen verlagen. Misschien wel ov voor €1 voor sommigen, of sterk gereduceerd tarief voor een aantal dagen per week?
2023 komt eraan, wat zou je hopen dat de mobiliteit sector in dit jaar bereikt?
Mijn grootste wens is dat het imago van het ov weer wat beter zal worden, dat er weer een wat positiever daglicht gaat schijnen. Daarnaast hoop ik dat er een middel wordt ingezet om het ov te stimuleren, zoals een klimaatticket. Als dat lukt in 2023 sta ik op de bank te springen.
Zou je tot slot een oproep willen doen voor de lezers van dit interview?
Wees eens nieuwsgierig naar een ander en sta open voor iemand die misschien niet zo dichtbij je staat. Een goed voorbeeld hierin vind ik het debat over de verdeling van de openbare ruimte. Er wordt steeds harder geschreeuwd door mensen die vinden dat ze de openbare ruimte kunnen claimen en steeds minder geluisterd. Als oplossing wordt er dan gekeken hoe de meerderheid erop vooruit kan gaan met de beperkte ruimte die er beschikbaar is, maar dat is misschien niet het allerbelangrijkste. Dit voorbeeld vind ik kenmerkend voor de tijd waarin wij leven. Als verkeerskundige moeten wij naar de mensen luisteren en dan oplossingen aandragen. Dat maakt het werk leuk, maar ook ontzettend moeilijk; je kan nooit iedereen tevredenstellen. Dat maakt dat er nu zoveel druk op de openbare ruimte ligt. Hierin zie ik dat mensen veel boos op elkaar zijn, omdat we elkaars standpunt niet lijken te willen begrijpen en te weinig open staan voor de mening van de ander. Ga meer met elkaar in gesprek. Kijk eens wat vaker om je heen en durf op een gepaste manier een vraag te stellen, “Hoe zit dat bij jou?” Dat lijkt mij wel een leuke.
Saskia en Lamar kennen elkaar van hun samenwerking bij Goudappel. Lamar waardeert de gesprekken die hij heeft met Saskia en haar blik op zaken. Hij vindt de gesprekken die ze samen hebben erg inspirerend. Hij hoopt deze gesprekken met haar te kunnen doorzetten en van Saskia te kunnen leren hoe de politiek werkt.